ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ
Τετρασέλιδο '' Προς Το Λαό ''
Πῶς ξεκίνησε τὸ θέμα. Τί εἶναι ὁ πολιτικός γάμος. ᾿Αρνητικές συνέπειές του. Γιατί ἡ Ἐκκλησία ἀπορρίπτει τὸν ὑποχρεωτικό γιὰ ὅλους πολιτικό γάμο. Τί προτείνει.
Ὑπάρχουν εἰς τὴν πατρίδα μας μερικοί ἄνθρωποι, ποὺ ἰσχυρίζονται ὅτι δὲν πιστεύουν στὸ Θεό, καὶ ὅτι παρὰ ταῦτα, ὅταν πρόκειται νὰ παντρευθοῦν, ὁδηγοῦνται ἐξαναγκαστικὰ στὴν ἐκκλησία, ἐπειδὴ στὴ χώρα μας ἀναγνωρίζεται, μὲ νόμο, σὰν ἔγκυρος, μόνο ὁ θρησκευτικός γάμος. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί, ἐπικαλούμενοι τὴν διάταξη τοῦ ἄρθρου 13 παρ. 1 τοῦ Συντάγματός μας, ποὺ ὁρίζει ὅτι ἡ ἐλευθερία τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως εἶναι ἀπαραβίαστη, διαμαρτύρονται γιὰ τὴν καταπίεση ποὺ ὑφίστανται καὶ ζητοῦν νὰ καθιερωθῆ ὁ πολιτικὸς γάμος, ὥστε χωρὶς νὰ πηγαίνουν στὴν ἐκκλησία καὶ χωρὶς νὰ δὲχονται τὴν εὐλογία, νὰ μποροῦν νὰ συνάπτουν ἔγκυρο, γιὰ τὴν Πολιτεία, γάμο.
Εὐθὺς ὡς διετυπώθη τὸ αἴτημα αὐτό, ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας δήλωσαν καὶ ἔγραψαν ὅτι συμφωνοῦσαν, βασικά, μὲ αὐτὴ τὴν ἐπιχειρηματολογία, προσθέτοντας μάλιστα, ὅτι τὸ τὸ ἴδιο πρόβλημα ἀντιμετώπιζαν ἂν καὶ οἱ ἴδιοι οἱ λειτουργοὶ τῆς Ἐκκλησίας, ὄντας κι αὐτοὶ ἀπὸ τὸ νόμο ὑποχρεωμένοι νὰ εὐλογοῦν, παρὰ τὴν συνείδησή τους, γάμους ἀνθρώπων, ποὺ δὲν δίσταζαν νὰ διακηρύξουν ὅτι εἶναι ἄθεοι καὶ ὅτι γι' αὐτοὺς καμμιὰ ἀξία καὶ ἔννοια δὲν εἶχε ἡ ἱερολογία, δηλ. ἡ εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι ἄρχισε νὰ συζητεῖται τὸ ζήτημα τῆς εἰσαγωγῆς καὶ στὴ χώρα μας τοῦ πολιτικοῦ γάμου.
Τί εἶναι ὁ πολιτικός γάμος.
Πολιτικός λέγεται ὁ γάμος ἐκεῖνος ποὺ συνάπτεται χωρὶς τὴν μεσολάβηση τῆς Ἐκκλησίας, χωρὶς δηλ. τὴν ἱερολογία. Ἐκεῖνοι ποὺ πρόκειται νὰ παντρευθοῦν ἐμφανίζονται. ἐμπρὸς στὸ ἁρμόδιο ὄργανο τῆς Πολιτείας καὶ δηλώνουν τὴν πρόθεσή τους νὰ γίνουν σύζυγοι. ᾿Απὸ ἐκείνη τὴ στιγμή, καὶ ἀφοῦ ὑπογράψουν σὲ κάποιο βιβλίο, θεωροῦνται σὰν νόμιμο ζευγάρι. Ο πολιτικός γάμος ἄρχισε νὰ ἐπικρατῆ στὶς χῶρες τῆς Εὐρώπης, στὶς ὁ ποῖες κυριάρχησε ὁ Προτεσταντισμός δηλ.. ἀπὸ τὸν 16ο αἰῶνα αἰῶνα, κι αὐτὸ γιατὶ ὁ Προτεσταντισμὸς ἀπέρριψε τὴ διδασκαλία τῆς ἀρχαίας καὶ ἀδιαίρετης Ἐκκλησίας περὶ τῶν ἐπτὰ Μυστηρίων, ἀνάμεσα στὰ ὁποῖα συγκαταλέγεται καὶ ὁ γάμος.
᾿Αργότερα, καὶ μάλιστα μετὰ τὴν γαλλικὴ ἐπανάσταση, ὁ πολιτικός γάμος, ὑπὸ τὴν πίεση τῶν ἀντιχριστιανικῶν καὶ ἀντιεκκλησιαστικῶν ἀρχῶν της, ἐπεξετάθη καὶ εἰς ἄλλα μέρη, καὶ κυρίως ἐκεῖ ὅπου ἐπικρατεῖ ἐχθρότης ἐναντίον τῆς θρησκείας καὶ τῆς πίστεως. Εἶναι φανερὸ ὅτι ὁ πολιτικὸς γάμος ἀντιστρατεύεται τὸν ἱερὸ καὶ μυστηριακό χαρακτήρα τοῦ χριστιανικοῦ γάμου. ᾿Αντίθετα ὁ θρησκευτικός γάμος εἶναι ἀρχαιότατος.
Ἡ χριστιανική Ἐκκλησία, στηριζομένη στη διδασκαλία τῆς Κ. Διαθήκης, ἀνύψωσε τὸν γάμο σὲ Μυστήριο καὶ ἤδη ἀπὸ τὸν α΄ αἰῶνα ὥρισε πὼς κάθε γάμος ἔπρεπε νὰ εὐλογῆται ἀπὸ τὸν ἱερέα καὶ νὰ ἐγκρίνεται ἀπὸ τὸν Ἐπίσκοπο. Μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας πατέρες ὅπως π.χ. Ἰγνάτιος ὁ θεοφόρος, ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ὁ Μ. Βασίλειος, ὁ Κλή-μης ὁ ᾿Αλεξανδρεύς, ὁ Μεθόδιος Ολύμπου, ὁ Τερτυλλιανὸς κ.α. διδάσκουν ὅτι γάμος ποὺ συνάπτεται χωρὶς εὐλογία εἶναι ἁμαρτία καὶ παραμένει μιὰ φυσική ἕνωση ἀνδρὸς καὶ γυναικός, μὴ ἐξαγιαζομένη ἀπὸ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἐνῶ ὁ εὐλογημένος γάμος, αὐτὸς μεταβάλλει τὴν ἕνωση αὐτὴ σὲ εὐχαριστιακή σχέση «ἐν Κυρίῳ», σὲ κοινωνία προσώπων, σὲ ζῶσα ἐμπειρία τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καὶ καθιστᾶ τὴν οἰκογένεια μιὰ μικρή «κατ' οἱ-κον Ἐκκλησίαν».
Ὁ γλαφυρὸς ἐκκλησιαστικὸς συγγραφεύς Κων. Καλλίνικος γράφει ὅτι «ἕνωσις σαρκική μόνον, ἣν δὲν ἐξαγνίζει ὁ ἠθικὸς σκοπὸς καὶ ἡ πορφύρα τοῦ Μυστηρίου, εἶναι ἕνωσις κτηνώδης, τυγχάνει ἀναξία τοῦ λογικοῦ ἀνθρώπου, στιγματίζεται ὡς ποταπὸν ἁμάρτημα». Τὸ 893 μ.Χ. ὁ αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου Λέων Στ΄ ὁ Σοφὸς μὲ τὴ Νεαρὰ ὑπ' ἀριθμ. 89 ώρισε κάθε γάμος χριστιανοῦ ὀρθοδόξου νὰ εὐλογῆται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία. Ὁ νομοθέτης ἐκεῖνος ὅ,τι βρῆκε νὰ ἐπικρατή στὸ βασίλειο, τὸ περιέβαλε μὲ τὴ δύναμη τοῦ νόμου. Ἔτσι ἀπὸ τότε καὶ μέχρι σήμερα συνεχῶς, γύρω στὰ 1100 χρόνια, ὁ γάμος στὴν πατρίδα μας εἶναι θρησκευτικός.
Αρνητικές συνέπειές του Ωστόσο, ἠμπορεῖ ὁ πολιτικὸς γάμος νὰ εἰναι παραχώρηση πρὸς τὴν συνταγματική ἀρχὴ τῆς ἐλευθερίας τῆς συνειδήσεως καὶ ἡμπορεῖ νὰ τὸν δεχόμεθα γιὰ τοὺς ἀθέους καὶ ἀλλοθρήσκους, ὡστόσο δὲν θὰ πρέπει νὰ ἀρνηθοῦμε ὅτι πίσω ἀπ᾿ αὐτὸν κρύβονται σοβαροὶ κίνδυνοι. Καὶ οἱ κυριώτεροι ἀπ᾿ αὐ τοὺς εἶναι:
α) Ἡ ἀποθεσμοποίηση τοῦ γάμου.
Ὁ θρησκευτικός γάμος ἀνυψώνει, ὅπως εἶπαμε, τὴ φυσική σχέση τῶν συζύγων στὸ ἐπίπεδο τῆς ἱερότητος καὶ διαφυλάσσει μέσα της τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ. ᾿Αντίθετα ὁ πολιτικός γάμος κατεβάζει τὴν ὅλη ὑπόθεση πολὺ χαμηλά, τὴν καταντᾶ μιὰ συμβολαιογραφική πράξη. Γι' αὐτὸ καί, κατὰ κανόνα, ὁ γάμος αὐτοῦ τοῦ εἴδους εὐκολώτερα συνάπτεται καὶ εὐκολώτερα διαλύεται. Παύει ἔτσι ὁ γάμος νὰ εἶναι ἕνας ἱερὸς θεσμός, ὅπως ἦταν σὰν θρησκευτικός. Γίνεται ἰδιωτικὴ μᾶλλον ὑπόθεση.
β) Ὁ κίνδυνος κατὰ τῆς ἐθνικῆς ἑνότητος.
Ο θρησκευτικὸς γάμος, ἐξασφαλίζοντας τὴ θρησκευτικὴ ὁμοιογένεια τῶν ἑλληνικῶν οἰκογενειῶν, ἐξασφαλίζει συνάμα καὶ τὴν ἐθνικὴ ἑνότητα, ἐφ᾿ ὅσον ἀπὸ ὅλους τοὺς ἱστορικοὺς ὁμολογεῖται ὅτι ἡ θρησκεία εἶναι παράγων ἑνότητος τοῦ λαοῦ μας, γιατὶ ὅλη μας ἡ λαϊκὴ παράδοση, τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμά μας εἶναι διαποτισμένα ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία. Καὶ αὐτὴ ζῆ καὶ δυναμώνει μέσα στὴν οἰκογένεια. Ὁ πολιτικὸς ὅμως γάμος ἀνοίγει ρῆγμα στὸ σκάφος τοῦ Ἔθνους, γιατὶ πλήττει τὴ θρησκευτική ὁμοιογένεια τῶν ἑλληνικῶν οἰκογενειῶν, ἐφ' ὅσον στὸ μέλλον θὰ μποροῦν ἐλεύθερα νὰ παντρεύονται ἕλληνες χριστιανοί π.χ. μὲ γυναῖκες ξένες, μουσουλμάνες ἢ ἄλλου θρησκεύματος. Ἔτσι οἱ μελλοντικές οἰκογένειες θὰ μποροῦν νὰ εἶναι μικτῆς θρησκευτικῆς συνθέσεως, ὁ πατέρας π.χ. μουσουλμάνος, ἡ μητέρα χριστιανή. Ἐρωτᾶμε: πῶς τέτοιες οἰκογένειες θὰ περισώσουν τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα τοῦ τόπου μας; Πῶς θὰ διαφυλάξουν αύριο τὴν ἐθνική μας ἑνότητα;
γ) Ἡ ἐξάρθρωση τῆς οἰκογένειας.
Ἡ οἰκογένεια εἶναι τὸ κύτταρο τῆς κοινωνίας. Ο θρησκευτικός γάμος ὁδηγεῖ τοὺς ἀνθρώπους σὲ μιὰ συντη ρητική ζωή. Ἔτσι ἔχουμε γνωρίσει τὴν ἀτμόσφαιρα τῶν χριστιανικῶν μας οἰκογενειῶν, μὲ τὴν ὄμορφη δομή τους, τὴν ἑνότητα τῶν μελῶν τους, τὶς ὡραῖες στιγμές τους. Τώρα ὁ πολιτικός γάμος ἐπιδιώκει νὰ μετατρέψη τὴν παραδοσιακή μορφὴ τῆς οἰκογένειας σὲ ἕνα ξενοδοχείο ὕπνου καὶ φαγητοῦ, σὲ μιὰ πανσιόν, μὲ τὶς μεγάλες ἐλευθεριότητες καὶ τὶς εὔκολες διαλύσεις. Δὲν ξέρουμε ἂν θὰ μείνη τίποτε ὄρθιο, ἢ θὰ ἰσχύση αὐτὸ ποὺ ἐγράφη, ὅτι δηλ. μὲ τὸν πολιτικὸ γάμο θὰ παντρεύεσαι τὸ πρωὶ καὶ θὰ χωρίζεις τὸ βράδυ!! Τὰ συστήματα τοῦ πολιτικοῦ γάμου "Όπου ἐφαρμόζεται ὁ πολιτικός γάμος, τὸν συναντᾶμε εἶτε σὰν ὑποχρεωτικὸ γιὰ ὅλους, εἶτε σὰν προαιρετικό, γιὰ ὅσους τὸν προτιμοῦν. Ὑποχρεωτικός πολιτικός γάμος ἰσχύει, ὅπως εἴπαμε, στὶς χώρες ποὺ ἔχουν ἐχθρότητα πρὸς τὴν Ἐκκλησία ἢ λόγους ἱστορικοὺς ὅπως εἶναι π.χ. τὰ κράτη τῆς ᾿Ανατ. Ευρώπης, ἡ Γαλλία, τὸ Βέλγιο, ἡ Ὀλλανδία καὶ τὸ Λουξεμβούργο.
Προαιρετικός πολιτικός γάμος, παράλληλα μὲ τὸ θρησκευτικό, ἰσχύει στὶς δημοκρατικές χώρες ὅπως π.χ. στὴν Ἰταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Αγγλία, Νορβηγία, Φινλανδία, Σουηδία, Δανία, Ισλανδία, ΗΠΑ, Καναδά κ.λπ. Τὰ 2)3 τῶν χωρῶν τῆς γῆς ἔχουν τὸν προαιρετικό πολιτικό γάμο, ἀφήνουν δηλ. τοὺς πολίτες τους ἐλεύθερους νὰ διαλέξουν εἴτε τὸν πολιτικό, εἶτε τὸν θρησκευτικό γάμο, διό τι καὶ οἱ δύο εἶναι ἔγκυροι γιὰ τὰ κράτη αὐτά. Τὸ προτιμητέο σύστημα πολιτικοῦ γάμου Στὴν Ἑλλάδα, ἀρχικὰ εἶχε λεχθῆ ὅτι ἐπρόκειτο νὰ εἰσαχθῆ ὁ προαιρετικὸς πολιτικός γάμος, χωρὶς νὰ καταργηθῆ ὁ θρησκευτικός.
Τελευταία γράφηκε ὅτι Ἐπιτροπὴ ἀπὸ καθηγητὰς τοῦ Πανεπιστημίου, ποὺ ὥρισε ἡ Πολιτεία, κλίνουν μᾶλλον πρὸς τὴν σκέψη νὰ καθιερώσουν τὸν πολιτικό γάμο ὑποχρεωτικὸ γιὰ ὅλους τοὺς ἔλληνες, ποὺ θὰ ἔχουν ὕστερα τὴ δυνατότητα, ἂν θέλουν, νὰ τελέσουν καὶ θρησκευτικό γάμο. Τὴ λύση αὐτὴ ἀπορρίπτει ἡ Ἐκκλησία γιὰ τοὺς ἑξῆς λόγους:
α) Διότι παραβιάζει τὴν ἀρχὴ τῆς θρησκευτικῆς ἐν λευθερίας. Μέχρι τώρα πρόβλημα παραβιάσεως τῆς συνειδήσεώς τους εἶχαν οἱ ἄθεοι. Μὲ τὴν προτεινόμενη ρύθμιση τὸ πρόβλημα μετατοπίζεται στοὺς θρησκευόμενους, ποὺ εἶναι καὶ συντριπτικά πολυπληθέστεροι. Ὁ πιστὸς ὀρθόδοξος ἔχει διδαχθῆ καὶ πιστεύει πὼς ὁ γάμος του τελεῖται μόνο μέσα στὴν ἐκκλησία. Κάθε ἄλλος τύπος γά μου συνιστᾶ παραβίαση τῆς συνειδήσεώς του.
β) Διότι παραβιάζει τη Διακήρυξη γιὰ τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα καὶ τὴν πράξη τοῦ Ἑλσίνκι Τὰ δύο αὐτὰ κείμενα ἀπαγορεύουν τὴν καταπίεση τοῦ θρησκευτικοῦ συναισθήματος καὶ ἐπιβάλλουν τὴν ἐλεύθερη ἔκφραση τῆς πίστεως τοῦ καθενός. Πῶς, τώρα, θὰ ἐπιβληθῆ δικτατορικά ἕνας τύπος γάμου ποὺ ἔρχεται σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ περιεχόμενο τῆς πίστεως ἑνὸς ὁλοκλήρου λαού;
γ) Διότι ὑποτιμᾶ τὸν θρησκευτικό γάμο. Τὸ ἑλληνικὸ Κράτος θὰ ἀναγνωρίζη σὰν μόνο ἔγκυρο γι' αὐτὸ τὸν πολιτικὸ γάμο. Τὸν θρησκευτικό θὰ τὸν ἀπωθήση στὸ περιθώριο. Καὶ ἂν μὲν ἐπρόκειτο γιὰ ἕνα ἐπίσημα ἄθεο Κράτος δὲν θὰ ὑπῆρχε ἀντίρρηση. Ὅταν ὅμως τὸ ἴδιο αὐτὸ Κράτος, μὲ τὸ ἄρθρο 3 τοῦ Συντάγματος, ἀναγορεύει σε «ἐπικρατοῦσα» τὴ θρησκεία μας, ἀναγνωρίζει ὅτι ἀρχηγός της εἰναι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ τῆς ἐπιβάλλει νὰ τηρῆ τὰ δόγματα καὶ τοὺς κανόνες, πῶς θὰ ὑπάρξη δικαιολογία γιὰ τὴν κατάφωρη ἀπάρνηση καὶ καταπάτηση ἀπὸ τὴν ἴδια αὐτὴ Πολιτεία τῶν ὅσων πάλιν ἡ ἴδια ἔχει περιλάβει στὸ Σύνταγμα; Σίγουρα μιὰ τέτοια ρύθμιση θὰ εἶναι, καὶ ἀπὸ τῆς ἀπόψεως αὐτῆς, ἀντισυνταγματική.
δ) Διότι ἀθετεῖ προεκλογικὴ ὑπόσχεση τῆς Κυβερνήσεως. Στὸ «Συμβόλαιο μὲ τὸ λαὸν σ. 45, τὸ κυβερνῶν κόμμα ὑπεσχέθη νὰ εἶσαγάγη τὸν πολιτικό γάμο παράλληλα μὲ τὸ θρησκευτικό, δίδοντας στοὺς ἔλληνες τὸ δικαίωμα τῆς ἐπιλογῆς. Τὰ ἴδια ἐπανέλαβε ὁ κ. Πρωθυπουργός στὶς προγραμματικές δηλώσεις. Πῶς τώρα θὰ ἀθετήση τὴν ὑπογραφή τους;
ε) Διότι ὑποβάλλει σὲ ἀναίτιο ταλαιπωρία ἑκατομμύρια ἑλλήνων. Καὶ οἱ ἴδιοι οἱ θιασώτες τοῦ πολιτικοῦ γάμου παραδέχονται ὅτι ἡ συντριπτική πλειοψηφία τοῦ ἑλληνικοῦ Λαοῦ θὰ τελῆ καὶ θρησκευτικό γάμο. Τότε πρὸς τί νὰ ὑποβληθῆ αὐτὴ ἡ πλειοψηφία στὴν ταλαιπωρία νὰ τελέση δύο γάμους: Υπάρχει κάποιος λόγος;
Τί προτείνει ἡ Ἐκκλησία.
Ἡ Ἐκκλησία, συνεπής πρὸς τὴ διδασκαλία της, ἕνα γάμο γνωρίζει, τὸν θρησκευτικό. Ὁ πολιτικὸς γάμος εἶναι ἐλεύθερη συμβίωση καὶ «ἀστεφάνωτη» σχέση. Ἐν τούτοις, ἐπειδὴ ὑπάρχουν καὶ οἱ ἄθεοι καὶ οἱ ἀλλόθρησκοι, ἡ Ἐκκλησία δὲν θὰ εἶχε ἀντίρρηση γιὰ τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ πολιτικοῦ γάμου, ἀλλὰ μόνο γιὰ τὴν ἐξυπηρέτηση τῶν περιπτώσεων αὐτῶν. Δὲν νοεῖται ὀρθόδοξος χριστιανὸς ποὺ νὰ μὴ τελῆ τὸν γάμο του σύμφωνα μὲ τὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, στὴν ὁποία ἀνήκει. Γι' αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία, θέλοντας νὰ ἐνημερώση τὸ Λαό μας, ἐφιστὰ τὴν προσοχή του πάνω στὸ σημεῖο αὐτό, ποὺ δὲν εἶναι παρωνυχίδα. Ὅπως δὲν νοεῖται ὀρθόδοξος ποὺ νὰ μὴ δέχεται τὸ Μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας, ἔτσι δὲν νοεῖται καὶ ὀρθόδοξος ποὺ νὰ ἀπορρίπτη ἀπὸ τὰ ἑπτὰ Μυστήρια τὸ ἕνα, δηλ. τὸν γάμο. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ θὰ ἀποτολμοῦσε κάτι τέτοιο θὰ ἔβγαζε ὁ ἴδιος τὸν ἑαυτό του ἔξω ἀπὸ τὸν περίβολο τῆς Ἐκκλησίας, θὰ ἀποκόπτονταν ἀπὸ τὸ σῶμα της. Θὰ γινόταν μὲ ἄλλα λόγια ἀποστάτης, ἀρνούμενος τὴ δογματική διδασκαλία τῆς θρησκείας του.
Καὶ ἡ Ἐκκλησία, ποὺ μὲ πολλὴ ἀνοχὴ ἀντιμετωπίζει τὰ ἁμαρτήματα τῶν ἀνθρώπων, στάθηκε πάντα μὲ πολλὴ αὐστηρότητα ἐμπρὸς στὴν πλάνη καὶ στὴν ἀπιστία, δὲν δίστασε νὰ διώξη μακρυὰ τοὺς ἐμμένοντες στὴν αἵρεσή τους ἢ στὴν ἀπιστία τους. Καὶ τοὺς ξαναδέχθηκε ὅταν ἐκεῖνοι μετανοιωμένοι γύρεψαν τὸ ἔλεος καὶ τὴν εὐσπλαγχνία της.
Τί ἔλεγεν ὁ Βενιζέλος.
Εἶναι ἐνδιαφέρον νὰ δοῦμε τί εἶπεν ὁ Ἔλ. Βενιζέλος στὴν Ἐπιτροπή ποὺ εἶχε ἀναλάβει τὴν ᾿Αναθεώρηση τοῦ ᾿Αστικού Κώδικος τὸ 1930 σχετικὰ μὲ τὸ θέμα αὐτό: «... Ὁ ἀγαπητός καὶ πάντοτε φίλος μου κύριος ᾿Αρχηγὸς τῆς Δημοκρατικῆς Ἑνώσεως ἐπικαλεῖται τὴν ἐλευθερίαν τῆς συνειδήσεως καὶ λέγει, ὅτι ἡμπορεῖ νὰ εἶναι κανεὶς χριστιανὸς καὶ νὰ μὴ ἐννοῇ τὴν ἱεροτελεστίαν τοῦ γάμου. Θὰ μοῦ ἐπιτρέψῃ νὰ εἴπω, ὅτι ἡμπορεῖ νὰ εἶναι κανεὶς χριστιανός καὶ νὰ μὴ θέλῃ νὰ κάμῃ ἱεροτελεστίαν, ἀλλὰ δὲν ἠμπορεῖ νὰ εἶναι ὀρθόδοξος, διότι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία θεωρεῖ τὸν γάμον Μυστήριον. Δὲν ἠμπορεῖς, κύριε, νὰ μοῦ λέγῃς, ὅτι εἶσαι χριστιανὸς ὀρθόδοξος, ἐφ᾿ ὅσον δὲν δέ-χεσαι τὰ δόγματα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Δὲν λέγω ὅτι εἶσαι ὑποχρεωμένος νὰ κάμης δήλωσιν ἐνώπιον τοῦ ληξιάρχου ὅτι εἶσαι χριστιανὸς ὀρθόδοξος, ἀλλ᾿ ἀφ᾿ ἧς στιγμῆς ὁμολογεῖς σαυτὸν Ὀρθόδοξον χριστιανὸν ὀφείλεις νὰ τελέσῃς τὸ Μυστήριον τοῦ γάμου, ἄλλως δὲν ἀνήκεις πραγματικῶς εἰς τὸ ποίμνιων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας...».
᾿Αγαπητέ ἀναγνώστα, Θελήσαμε μὲ αὐτὸ τὸ τετρασέλιδο νὰ σοῦ δώσουμε μερικές χρήσιμες πληροφορίες. Θελήσαμε νὰ σὲ κάνουμε νὰ ἐκτιμήσης καὶ μόνος σου τὴν πελώρια ἀπόσταση ποὺ χωρίζει τὸν πολιτικὸ ἀπὸ τὸν θρησκευτικό γάμο. Ο ἕνας εἶναι γήϊνο πράγμα, ὁ ἄλλος οὐράνιο. Ὁ ἕνας εἶναι ἀνθρώπινο ἔργο, ὁ ἄλλος θεανθρώπινο. Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀμφιβάλλει ὅτι ἡ συντριπτική πλειοψηφία τοῦ Λαοῦ μας θὰ ἐξακολουθήση καὶ εἰς τὸ μέλλον νὰ τελῆ θρησκευτικό γάμο, Ελπίζει, ἀκόμη, ἡ Ἐκκλησία μας ὅτι ἡ ὑπεύθυνη Κυβέρνηση τῆς χώρας, δὲν θὰ θε λήση νὰ ἐπιβάλη στὸν πιστὸ ἑλληνικό Λαό σὰν ἀναγκαστικὸ τὸν πολιτικό γάμο, γιὰ νὰ μὴ ἔλθη σὲ ἀντίθεση μὲ τὴ μεγάλη μάζα τῶν θρησκευομένων ἑλλήνων. Ἀλλὰ ὅτι ἐκτιμώσα τὰ πράγματα καὶ μὲ τὶς πολιτικές τους διαστάσεις, θὰ νομοθετήση ὅπως καὶ πρέπει μόνο γιὰ τοὺς δηλοῦντες ἀθεΐα ἢ γιὰ τοὺς ἀλλοθρήσκους, τὸν πολιτικό γάμο, διατηρώντας πρῶτο καὶ κύριο γιὰ ὅλους τοὺς ἄλλους ἔλληνες τὸν εὐλογημένο καὶ καταξιωμένο μέσα σὲ δυὸ χιλιετηρίδες ὀρθόδοξο χριστιανικό γάμο.